Zomi khatin“KEI HILENG ZONG, TEDIM DISTRICT PIA KEI NING” ci ei!
Dr Dong No
March 1, 2020 ni-in Zomi Daily sung ah Sia Vum Nang in “KEI
HILENG ZONG, TEDIM DISTRICT PIA KEI NING”
ci-in ong tangko hi. “ Nang hi lecin zong napia diam?” ci-in ong
“hilhcian” (ama kammal), pawl ong zawn lai hi.
Hih bang tangkona Zomi kici khat at
dingin lamdang ka sa mahmah aa, ka ”shocked” hi. Um thei lo-in ka sim
phapha hi. Ama’n Chin State Chief Minister (CM) Lian Luai’ gen a zak bangbangin
(at face value) in sang pahlian, um pahlian, a lungsim khensat pahlian in,
“Kei hileng zong TEDIM DISTRICT KA PIA KEI DING HI” ci-in a tangko pen, “hoihtak
aa angaihsut khit ciangin a gen mah hiam?“ ci-in lamdang ka sa hi.
Keimah bangin lamdang asa mi tampi-in
ong dong ahih manin hih thu limtak i ngaihsut ciat ding thupi hi. I ngakngak, i
lunggulh, i lamet den Zomite khantoh nading, District, Khazaing, i ngah
nading ei-leh-ei lawmlawm hih bangin a langpang i om pen ka mai zong zumin ngaihsut
hak ka sa hi. “Ka maizum” ka cih ciangin, mi dangte-in
bangzahin, ong enneu ding uh hiam ci-in ka ngaihsut hang ahi hi. Peel lo, a
khutkawi uh tumin ong nuihsan ding uh hi.
Tedim District, Khazaing ding
akihanciam zawh Secy. 1, General Khin Nyunt hun lai pek pan ahi hi. U Thein Sein hun, tuma kum 10 pawlin i ngah lohna
thute ahang i et kik ciangin, ong kigen thu um pahpahin mi khem sa-in i omna
hang ahi hi. Pu Khupkhan Thang Taithul in zong “Huihpi Nung Delh Bang”
sung ah tua thute cingtakin gen hi.
Akhatna: “mipi deihna bangin Tedim District
nget ding kithumin sa hi napi, akaallak aa thu kigen um pahin ankuang kitap
ding launa tawh angen ngam lo - i Pyidaungsuh Hlottaw MP pa hang”; anihveina
: “apianna Tedim gam ading adeihsak lo – i Pyi-ne Hlottaw MP khat pa”
hang; athumna : “ong deih sak lo - Chin State Chief Minister masapen pa” hang
leh alina : “Tedim leh Tonzang pan aa MP angah - USDP MP 3-te dualdaapna hang;
hi teng avekpi-in a mawhlawh tawina uh, liability” ahihna i mu hi.
Tu leuleu ciangin, i Chin State Chief
Minister nihna Pu Lian Luai khut sung ah Tedim Khazaing ngetna kum li sung kihumcip
hi. Bangzahta-in mipi-in i ngah ding aa kilawm hamphatna tampi i taan hiam?
Tedim leh Tonzang gam sung aa om mipi 140,000-te khantoh nading, ei mahmah i
ginat lohna hangin kum 10 sung, i zekai khin zo hi. Hih pen a kituat zo lo
Zomite supna ahi hi.
Tua teng behlapin Vum Nangin “
KEI (Chin State CM) HI LENG ZONG TEDIM DIVISION PIA KEI NING” ci-in
ong awng khia sawnsawn hi. Hih thu i et ciangin, anuai a thu thum teng hangin
CM pa gen bangbang face value in sang
pah lianin, Zomite ong deihsak lote adingin ong “hilhcian”, (taza ong
leh haw) zawsop sawnsawn ahi hi. Hihin Zomite tangthu sung ah a
kiciamteh ding a dahhuai mahmah thu khat ahi hi. A nuai aa bangin kong kup pih nuam
hi.
Vum Nang genna ah, “Nidangin Zogam
Khuapi Falam pan Haka ah kituah hi cih za ngei tek ni” ci-in, “Tua
hangin Tedim in District asiauh ciangin khalau hi” ci hi. Azak bangin um
pahlian hi leh kilawm hi. Falam pen Zogam Khuapi icih hangin, District Head
Quarters khat hi bek hi. Chin State khanglam ah zong Mindat District om hi.
Haka khuapi Myo-daw , i capital, ong suahna pen Falam Khuapi tawh
bangmah kisai lo hi. Kawlpi aa kiphut, Chin Affairs Council, Zozum i
cih, thu tuamtuam hangin, 1965 kum July kha in Haka ah kituah aa, Chin State capital,
i ci hi. Law tawh degree a-ong CM khatin nak tel lua mahmah
ding hi. Falam pan kituah hi lo hi. Tua ahih ciangin nak khalau loh lua mahmah
ding hi. A paulap bek hi aa aki khalau sak ahi hi.
Anuai aa thute hoihtakin sim le-uhcin,
no zong, kei mah bangin, “TEDIM DISTRICT NAK PIAK PHA MAHMAH NING “ na
ci tek ding uh hi.
PAULAP : (ki lau sak) : “Tedim in District ngah
leh Falam khalau” cih pen, i ngah ding ong kideihsak loh man aa, paulap ahi hi.
“Kawl-ngian” i cihte ahi hi. Tua “a kilau sakna uh” paulam in Tedim’ Khazaing
ngah ding ong khaktan toto nuam ahi hi. Tua lo thu dang om lo hi. Hih thu ah ong
kigen thu um pahpah lo-in pilvang zek aa ngaihsut ding kisam hi; theih hak lua sam
lo ding hi; rocket science, hi lo hi.
Tua paulapte :--
A khatna : “Falam sukkhakna a-om kei nak leh Tedim
District ngah ding thukim ung” ci hi. Tedim in District a-ngah
hangin Falam in bang supna ngah ding hiam? State tuamtuam ah zong District,
Khazaing thak kipiapia lel hi. Chin State mahmah ah zong Haka Khazaing leh
Matupi Khazaing, District kipia hi. State khat pepeuh sung ah District
ki behlap leh tua State ading khantohna hi zaw hi.
Ong piak nop loh man aa, alau, apatau
kineihin a pauhlap ahi hi. Tua i up leh khemnop ong sa-in nui hiuhiau bek
ding hi. Pilvang takin-in thu ngaihsun ni.
A nihna : “Tedim District kipia in Falam District
ah myo-ne om kei leh akip loh ding lau” kici sak leuleu hi. “ Falam kia hithei lo ahih manin Waibula
Myo ki pia hi.” ci hi. Banghang Falam kia hi thei lo ding? Khazaing
khat sung ah myo-ne tuazah om kul cih upadi “ngattakin” om lo hi.
Matupi Khazaing, Tamu Khazaing, Nyaung U Khazaing,
Tachileik Khazaing, Myawaddy Khazaing, Kunlong Khazaing,
Hpapun Khazaing-te-in myo-ne nei lo uh aa, amau “kia” ahi uh hi. Tedim
leh Tonzang District khatin pai khia leh
“ Falam District kia hi thei lo” cih paulam in amet dok khin uh hi.
Rihkhuadar Myo nei khin napi, inn 34 bek apha Waibula khuata, Myo kipia thuah lai
lai hi. Tua zahin ‘pil’ hi. Phazo nai lo maw? ‘Hi’ sasa lai ding maw? Paulap nihna
ahi hi. Hih zong i up pah leuleu manin, khemnop ong sa semsem ta hi.
A thumna : “Tedim in Khazaing (District) ngah leh Falam
Khazaing zum Tedim ah kituah ding lauthawng” kici sak lai hi: Kituah ding lung patauh nang bangmah om
lo hi : --
1. Tedim/Tonzang kigawmin Tedim Khazaing,
District thak ki-ngen hi bek aa, Falam Khazaing zum Tedim ah tuah ding peuhmah
ngaihsutin zong kinei kha beek lo hi. Tedim/Tonzang gam mite-in tua bangin mi
ngahsa sut ding cih lungsim sia, lungsim ‘niam’ aneite hi lo hi.
2. Ngah dingin athu-ala kilawm-pen ahih
man in Khazaing kingen hi bek hi. Khazaing akingetna zum laite pheklekin
na en kik un. “Falam Khazaing Tedim ah ong tuah sak un” ci aa siauhna na
mu uh leh letsong kong pia ding hi.
3. CM mahmahin Falam DC zum tuah ding
i nget loh lam nak theih lua hi. Banghang
hiam cihleh, siauhhlua mu khin hi. Falam District zumte akituah ding lau takpi hi
leh, siangtakin khatvei beek gen khia ding hi. Tu’n “Falam ‘sukkhakna’
a om kei nakleh……” bek ci hi.
4. Tua baan ah Tedim in Falam Khazaing
tuah ding siau hi zenzen phial mah leh zong, a hmuh-twei tin sak lo-in khakcip pah ding hi. Ama’
thuneihna hi. Ahih hangin, a hmuh-twe kim dimdemin kibawl in, 2019 kum lai pawlin State Cabinet meeting ah thukimin
khentat khin zo hinapi tuni dong Pyidaungsuh
Government ah puak to lo-in humcip hi.
5. Amah thuneihna sung ahih baan ah Falamte
hi aa, upadi pilna degree nei, khat ahih ciangin, Tedim Khazaing
kipia leh Falam DC zum Tedim ah kituah ding lauthawng cih pen ‘yoh-tih’
om lo thu ahi hi. “common sense”. “ Na pam ah sikha” ci-aa kikhem tawh
kibang hi. A hithei lo ding thute ah lau-in patau peuhmah lo ding hi. Banghang
hiam cihleh,
Hih atung aa thute
ngaihsun lo-in CM pa gen a zak bangbang aa, “alau takpi ding mah asa takpi” hi leh
kilawm hi. Ataktakin pauhlap ding aa akilau sak
hi lel hi. Hih zong i up lailai leh, khem nop ong sa bek lo-in, alungsim
tawng ah ‘hai’ ong sa simsim gige ta ding hi.
“Hi bang teng ahih ciangin District ong
kipiak nop loh man aa pauhlap zong uh ahih
lam i theih ding kisam hi. Apiang thei lo ding thute ah mipil CM khat tua zahin
‘lauthawng lo lua ding hi’ cih siangtakin
kimu thei hi.
Chin State CM tawh nai khat sung
holimin, CM in a zawh paat dikdek khit
ciangin CM tawh “ acian tu-ngian tu “ ong nei aa, pumkhat ong suakin hih
thu ong tangko khia ahi hi. Tu laitak lianin sia Vum Nang Chin State Chief
Minister hi zenzen leh, ama cih mah bangin, TEDIM DISTRICT ONG PIA LO DING,
ong khaktan ding ahi hi. Chin State CM ahih khak loh Zomite kampha lai hi.
Ong deihsak lote gen peuh ‘hi’ sa pahin amau lam panpih lehbungin,
Zomite’n i lametpi, District, Khazaing, “Kei hileng zong TEDIM
DISTRICT PIA KEI NING “cih zah ciangdongin amau molhtum in ei sung ah tangko-in taza
ong leh haw zawsop pen “Limtak ngaihsun lopi aa a atangko khial kha hing”
acih kei buang leh Zomite lunggulh, lamet, khantoh nading, “interests of
Zomi” tawh kikelki ahih ciangin, “Zomi langpang pa hi”, “Zo mi thitsa-phauh
pa hi” aci om zenzen kha leh ka hut nading tam ka mu zo kei hi.
Kei hileng, “TEDIM DISTRICT KA NAK
PIAK PHA MAHMAH DING HI” ci-in lau lo, hangsantakin kuamapeuh kongthei sak hi. Tua
bek hi lo-in, i ngah ding aa kilawm, kum 10 sung Zomite khantoh nading ong
kikhaktan teng amet-akhang tawh tuatin, zaw-zi tawh kong pia thuah lai
ding hi.
No hile uhcin bang ci ding? Gen ciat vuo
leh!
Post a Comment
Click to see the code!
To insert emoticon you must added at least one space before the code.