0

70th veina Zomi Nam Ni, Tulsa khua ah Zin Mangpipa Dr. Cin Sian Pau thu genna pawlkhat, a maa gen leh kei theidan kibanglo, maanlo saa ka' hih man' in, laisim mipi te in a khinkhai athumaan a theih nadingin hih lai hong at ka hihi. Mite in thumaan, lamaan a thei nading deihna hi zaw aa, khat leh khat kikawkna hilo hi. Kitel siam ciat ni.

Lungdam

Khupkhan Thang Taithul
Norman, Oklahoma.



Zomi Nam Ni; Tulsa. 2018..


(By Dr.. Cin Sian Pau)
 
1. 1985 kum in Mangkang kumpi in, Kawl kumpipa King Thibaw manin, a’gam ah ciah pih, cih maanlo hi. King Thibaw leh a zi Supayalat leh a nasep pawl khat Mangkang kumpi in Mandalay Palace pan man’ in paikhiat pih aa, India gam Ratnagiri ah ek nusiat in nusia hi. (The River of Lost Footsteps by Than Myant-U laibu pan hilo; source dang khat pan ka ngahhi.) Kawl gam a’ding lainat huai, thangpaih huai mahmah hi.
1885 kum November 28 ni a’kimat in King Thibaw kum 28 pha pan aa, a zi Spayalat agai kha 7 pha ta hi. King Thibaw pen ei pileh pu te’n Ava Mangpa in thei zaw hi. (Ka pi Ning Man Haiciin or Tuimui Guite, ka pi Niangh Khaw Hau’ nu, Pu Khai Khaw Kam zi in Ava Mangpa kimat in, Aksi tampi kia ka mu hi, tua hun in kei ka nawibawk ta hi ci hi.) The Burmese remember that the entire evening, from around seven o’clock until dawn the next day, the sky was filled with thousands of shooting stars and meteors, falling all directions, appearing and disappearing as people wondered what these clear omens could mean. There were actually the Andromedids in one of the greatest meteor storms of recent times, seen all over the world. Excerpt from; The River Of Lost Footsteps by Than Myint-U. Andromedids words ka neih dictionary (The living Webster Encyclopedic Dictionary of the English Language) ah omlo in a khiatna thei keng. Hih Computer in a spelling khial sak aa, Andromeda’s in khel ding hong suggest hi. Tua word zong ka dictionary ah a khiatna na’ omlo sawnsawn lai hi.
 
 
2. Panglong Agreement, minthu te lakah Karen te kihel lo hi. Observer bek aa, ah pai uhhi. It was only the force of will of Aung San that was able to bring the minorities together at the Panglong Conference in the Shan State in February 1947, from which the Union of Burma was final forged. Significantly, the Karen, who went into revolt in 1949, attended the meeting as only observers. But it was a tenuous union, for (as note) under the constitution of 1947 the Shan State and the Karenni State (Kayah State) were theoretically able to secede from the union after a ten-year trial period and a referendum. Excerpt from; Burma, The State of Myanmar by David I Steinberg. Ataktak ei Chin Special Division leh Kachin State te kum 10 kisin (A ten-year trail) khitteh tua Union of Burma pan, apaikhia thei ding ii hi tuan kei hi.
 
 
3. Kawlgam lan (Flag) aksi neu 5 te lak ah Karen te paa lo hi. Kawl gam lan sung aa Aksipi pen Union of Burma; Pyidaungsu Myanma Naingngan Daw, Kawlgam cihna hi aa, Aksi neu 5 teng pen Bama Proper, Chin Special Division, Kachin State, Karenni State (Now Kayah), leh Shan State  te kawk or represent hi.  (Zahre Lian of Burma)
 
4. Maung Maung pen Galkap hilo hi. Scholar Dr. ngah Maung Maung hi. Law lam ah Ph. D. taktak ngah hi.
 
5. Henry Van Thio pen Dr. hilo hi. Galkap mang Major pension hi.
 
6. Zogam ah Pasian thu hong tun masak penpen na Khalkha hi. Amau Pasian na masak cih pen maan sa keng. Khalkha ten Pasian masaklo saanglo ahih man’ in Northern Chin Hills, Tedim gam ah Rev. Carson Topa, Dr. East te hong pai hizaw uh hi. Khalkha te saang in Tedim lamte kum 4 kiim bang Tui kiphum masa zaw hi. Pasian in Khalkha masak cih pen cihthei mah sa ing.
 
7. RTB, RTC pen Japan te gallelh na aa, hong piak mawtaw te min hilo in, Road Transportation Board, nung ciangin Road Transportation Corporation (Kunglan tezu puh song ye board or kawpoyishin) cih na hi.
 
Chin Hills Regulation Acts tawh hong ki uk sak nawnlo in, Chin Specail Division Acts tawh hong ki-uk hi. Tua Upadi tawh hong ki-uk tak ciangin, tua aa kipan Siahtung Siahphei a kici tuktha khaltha saliang sazaang siah kaih te piakna hong bei in ah, ih lunggulh haksa ih sak pen hong bei a hih man’in, tua hong bei ni phawkna in, Zomi Nam Ni ci in, 1948 kum Februry 20 ni in ah Zomi Nam Ni hong piang ahi. A cih pen maanlo hi. Chin Special Division Acts tawh hong ki uk man’ aa, Siahtung Siahphei piak na, hereditary feudalism system a bei pah hizenzen lo hi.
1948 kum February 20 ni-in, Falam khua Zomi khawnpi ah, Subedar Thang Za Kai in Ukpi ki-ukna Siahtung siahphei paikna bei nading thusung hi. Khawmpi kah mi 5000 lak-ah mi 17 bekin kankuah hi. Democracy ngeina in, mipi atamzaw deih natawh tua Sub. Thang Za Kai thusun kikip sak hi. Tua ni a kipan Chin National Day (Zomi Nam Ni) a piangpah zong hi zenzen nailo hi.
 
Abolition of Chiefs and Origins of Chin National Day:-  Following the Independence on January 4, 1948, a meeting was held at the military Shed (Later demolished and where now stands the Town Hall) in Falam, the Administration Headquarters of Chin Hills. At the meeting Thang Za Kai (Thawng Za Khai in at khial hi.) from Tiddim made a motion that the Chiefs and the headmen under the old hereditary system be abolished. Con Mang from Laizo seconded it. Since that motion had been orchestrated by Parliamentary Secretary Captain Mang Tung Nung before the meeting by having mainly the supporters and anti-Chiefs and anti-headmen at the meeting, it was carried out “unanimously.”
 
Later, the Chin Ministry proposed a Chin National Day on the 20th February every year, and that was adopted by the Chin Affairs Council. So “Chin National Day” was born. U Zahre Lian pen Zahau Uk-pi te ahih man’ in hi bang in na zom lai hi. It was ironic that the day when the resolution was passed to arbitrarily and suddenly remove the Chiefs and headmen who had been a part of the traditional cultural system for many generations was to be called Chin National Day. (From Zahre Lian of Burma.)
 
Tedim No. 1 BEHS Golden Jubilee Magazine sung ah zong, R. Siang Lian, M.A., R.L. in zong “Chin National Day and National Duty” a cih article sungah hih a tung aa U Zahre Lian at tawh kibang pian in na at hi.
1950 kum October ni 9 ni in, Chin Affairs Council in February 20 ni “Chin National Day” dingin kipsak hi. 1951 kum in Mindat khua ah amasa pen Chin National Day February 20 ni in ki bawl hi.  Prime Minister U Nu inzong vasiim aa, President Sao Shwe Thaike laikhak sim hi.
 
 Ih Zomi Nam Ni ih bawl ciangin, avai hawm ih Zomi maakaipi te tung kong gennop in ah; Tuhun ciang, ih Zomi Nam Ni ih bawl ciangin, mivom mikaang lengla zong ih nei thei aa leh ih naupang a tamzaw te’n thupi lapi gen na dingah eipau sang’ mikaangpau nop asa zaw, atelzaw vive hita uh ahih manin, Chin National Day or Zomi Nam Ni hong bangci piankhiat hiam cih ciangbek  English tawh zong ih gen kul ta ding in ka ngaisun hi. Tua ban ah taangthu gen himawk ii hih ciang in, upmawh sansat ahilo, thumaan lamaan, teltak aa ih gen ding zong kisam ta hi.
 
Zahtakna tawh,
 
Khupkhan Thang Taithul
Norman, Oklahoma.

Post a Comment

 
Top