0
1. Minam Min Kician Neih Kisam:

Leitungah minam kip ahi peuhmah in minam min kician khat na nei uh hi. Midangte ciamtehna a tuampi ahih hangin amau leh amau a kicihna uh min khat na nei uh a, tua pen a lian a neu in na thei uh hi. Thei bek hilo in a deihna, a cihnopna, a bul, a kipatna dongin na tel sitset uh a, midang in bangbang a gen zong un kilinglo, amau kicihna khiam vetlo uh hi. Tua bang minam kip a, politics huihpi guahpi in nawksuk nawkto taleh puklo hi.
 
India gama mualtungmi Garo akici te amau leh amau Achik kici uh a, midangte’n Garo ciin ciamteh taleh amau leh amau akisap uh ciang Achik cih bek mah zang uh hi. Tu in India kumpi in damdamin Achik ciin theita uh hi. Tu in Achik minam sung pan India gambup a holhsuak thei politicians khawng hong om a, minister nangawn nei in amau tenna gam Shillong pan gamlapi himah leh khantohna ding vai (development programs) tampi kigelsak hi. Minam min kician a neih uh, a kep uh a hamphatpih ding hita hi.
2. Pau Kician Neih Kisam:
Pau pen minam dang tawh kibatlohna lahna khat hi a, ko mituam hi ung cihna ding akilatna khat ahi hi. Pau dangin zeel in pau dangin vuknelh sawm mah leh minam kician hihna dingin minam pau a kem tinten pawlkhat kisam hi. Minam pau a zangthei nawnlo, a mangngilh, a dang a zui zaw a om hangin minam pau a zang ngitnget mi kisam hi. A tunga i gen Garo te bang amau tenna khua leh gamsung vuah amau pau mah zang tangtang uh a, pau dang a zang khuapi ah a om uh hangin Achik pau a zang tampi mah om veve uh hi.

 
Achik pau zang kei le uh Achik minam ahihna uh kiam ding ahih manin a minam uh a kembit uh cihna ahi hi. A pau uh hoih in hoihkei ta leh zang, kisin, inn sung, khuasung, vengsung ah zang uh a, mangsaklo uh hi. Eimi nungak amau gama Nurse sin a paite bang hong ciah uh ciang Achik pau vive zang se uh a, thuguk a gennop uh ciang Achik pau tawh amau teng kiho ziau uh a, luvai sak mahmah hi. Minam kip hihna dingin pau kep kul a, midang zong theihsak ding, hilh ding, sinsak ding kisam hi.
 
3. Ngeina Kician Neih Kisam:
Minam a kici peuhmah in amau zat ngei pupa ngeina khat na nei uh hi. Kizep dan hiam, kikholh dan hiam, lo neih dan hiam, zi leh pasal kipui dan hiam, nop ni dah ni zat dan hiam amau zat ngei khat na nei hamtang uh hi. India ah Hindu te in a kiten uh ciang numei te inn ah mopawi bawl uh hi, tua pen amau ngeina ahi hi. Nitumna lam mikang te in mopawi pen biakinn ah bawl uh hi. Nop ni in Hindu te in annek na pi bawl mahmah uh a, annek khit ciang sweets nek ding na uang zat mahmah uh hi. Lungdam ahih manin i kam zong a khum ding hi, ci uh hi.
 
Khasi minam te in misi a om ciangin sigal khempeuh anne sak uh a, anne lo in sigalte ciahsak lo uh hi. Tua manin sihna pen a haulo te adingin vangik mahmah suak hi. Ahi zongin amau ngeina ahi hi. Achik te in pawi a neih uh ciang khuang saupi tum in lam uh a, phit tum in nungak tangval gualnuam uh hi, tua pen amau ngeina ahi hi. Bangzahta in mi kawmkal ah a teng uh zong a ngeina uh a hunhun in zang uh a, mangsaklo uh hi.
 
4. Biakna Kician Neih Kisam:
Mihing nuntakna ah a kisam mahmah leh sia leh pha khentelna dingin a kizang biakna pen minam kip peuhmah in a kician khat na nei uh hi. Milim bia te in zong milim mah na bia suaksuak uh a, singbul suangbul bia minamte in zong tua mah na zui uh hi. Ahoihzaw ding amuh mateng un minam khat in biakna paipi khat na nei uh hi. Dawi bia te in zong amau dawi biak mah na thupi bawl uh a, minam kician ahihna uh a lahna uh khat hipah hi.
Nitumna lamte biakna a zuite zong a minam a minam in damdam in kihei in biakna a laih uh hi. Biak neilo, paai neilo cih bang pheng om mawk mawk cih bang minam kician a om thei kei hi. A biak a hoih a, ahoih kei zongin biak leh paai khat nei limlim minam minam kician ahi hi.
 
5. A Tunga Teng Kepcing Kisam:
Minam kip i cihte in a tunga minam min, minam pau, minam ngeina, minam biakna cihte limtak a kemcing uh hi. A mangthangloh na dingin kisinsak uh a, kihilh toto in khangthakte zong a pantah uh hi. Minam pawlkhat bangin amau minam manthan ding lau ahih manin minam dang tawh kihelzau lo dingin na kihilh uh hi. Minam dang tawh kiteng lo ding nangawn in na kisinsak uh hi.
 
India mite’n gamdang mite tawh kiteen ding na hanthawn hetlo uh a, tua mah bangin India gam sunga nam neuzaw tampi in India minam lianzaw te tawh kiteen loh ding na kisinsak koikoi uh hi. Tua pen minam kideidanna hilo in amau minam a itna uh leh a khantoh ding a deihna uh ahi hi.
Minam kepna dingin minam min midang theihna dingin hanciam uh a, minam min tawh kihel theihna khempeuh ah kihel in, ko minam taang in kong kihel uh hi, ciin gen pahpah uh hi. Politics ah hi hen aw, biakna vai ah hi hen aw, social activities ah hi hen aw minam min tawh a kithei tam theithei dingin kihel uh a, cialna zong official in minam min tuang laidal mah tawh na kicialsak tektek uh hi. 
 
No kua? Ko tuate hi ung… cih hipahpah hi. Minam min neilo a kihel cih khawng na utlo pah uh hi. Tua pen minam min zuakna leh minthangsakna ahi hi. Minam pau zong a hi thei bangin kisinsak uh a, a theilote hilh in a theite pahtawi uh a, a sin dingin mizol uh hi. Chinese te in bangin amau pau pen a mawkna in mi hilhhilh tazen uh hi. Tua pen amau pau kizang leh cihna hi a a minam uh a kem ahi hi.
 
Minam ngeina zong mi khempeuh muh theih dingin lah theihna peuh ah lak uh a, kihel theihna peuh ah ka minam ngeina uh hih bang hi ciin lak kawikawi uh hi. Sangnaupangte in hita leh, khua sung mite in hita leh, biakna khangno te in hita leh minam ngeina lak kawikawi uh hi. Kumpi vai diakdiak ah bang minam min kiciamteh pahpah ahih manin minam kipna ding nasep lianpi ahi hi. Tua manin kumpi in zong Culture na thupi sak mahmah hi. Hih bang lam neite tua minamte hi, ciin ciamteh uh hi. Hih bang ngeina neite tua minamte hi ci uh hi.
 
Thukhupna:
Minam kip a kici khempeuh minam min, pau, ngeina, cihte a nei hi uh a, a ciil in a kip kei zongin a kipna dingin mite lak, theisak, tangko, hilh, sinsak cih bangin na hihhih uh hi. Tua pan in minam hihna mite in thei deuhdeuh uh a, a sawtna ciangin tua bang ahihte tua minamte ciin tel pah uh hi. Dragon lim a om leh China gennopna, uncle Sam lim a om nak leh America gennopna, Queen lim a om nak leh England gennopna cih bangin mite in na tel pahpah uh hi. Vaphual lim i muh leh ei zong eimi a hi cih i tel pah hi; midangte’n hong telpah tam, hong theipah tam?
 
By: Dr. Hau Za Cin

Post a Comment

 
Top